Testable Architecture คืออะไร ทำไมถึงสำคัญ

ในโลกของการพัฒนาซอฟต์แวร์ยุคใหม่ การเขียน Automated Test กลายเป็นสิ่งจำเป็น แต่เคยสงสัยไหมว่าทำไมบางทีมถึงเขียน Test ได้ยาก หรือ Test ที่เคยเขียนไว้พอเปลี่ยนโค้ดนิดเดียวก็พัง ต้องไล่แก้หลายจุด

หนึ่งในคำตอบสำคัญอยู่ที่โครงสร้างของระบบ เพราะถ้าระบบไม่ได้ถูกออกแบบให้รองรับการทดสอบตั้งแต่ต้น การเขียน Test ก็จะเต็มไปด้วยข้อจำกัด และปัญหาที่ทีมต้องมาปวดหัวแก้ไขตามมา ซึ่งนั่นคือจุดที่แนวคิด Testable Architecture เข้ามามีบทบาทมากขึ้นในกระบวนการพัฒนาซอฟต์แวร์ยุคใหม่

Testable Architecture คืออะไร ทำไมถึงสำคัญ?

Testable Architecture คือแนวทางการออกแบบซอฟต์แวร์ให้สามารถเขียน Test ได้ง่าย รวดเร็ว และเชื่อถือได้ ไม่ใช่แค่การเลือก testing framework หรือการเขียน Test หลังจากโค้ดเสร็จ แต่คือการวางโครงสร้างระบบให้รองรับการทดสอบตั้งแต่แรก โดยเฉพาะการแยก business logic ออกจากส่วนประกอบภายนอก เช่น database, UI หรือ external API และเชื่อมผ่านแนวคิด Ports and Adapters (หรือที่รู้จักกันในชื่อ Hexagonal Architecture) ซึ่งช่วยให้เราสามารถสลับระหว่างการใช้ implementation จริงกับ mock/stub ได้อย่างยืดหยุ่นขณะทดสอบ

เมื่อระบบมีโครงสร้างแบบนี้ เราจะสามารถเขียน Unit Test ได้ง่ายขึ้น เพราะ logic ถูกแยกออกมาทดสอบได้โดยไม่ต้องรันผ่าน database หรือระบบภายนอก Test จึงเร็วขึ้น เสถียรมากขึ้น และไม่ต้องพึ่งพาการ setup ที่ยุ่งยาก ซึ่งต่างจากระบบที่ทุกอย่างผูกติดกันจนการทดสอบเพียงจุดเล็ก ๆ กลับกลายเป็นเรื่องใหญ่

แนวคิด Testable Architecture จึงไม่ได้พูดถึง testing tools เพียงอย่างเดียว แต่สะท้อนถึงคุณภาพของการออกแบบระบบที่ดี ระบบที่แบ่งหน้าที่ชัดเจน ดูแลง่าย และเปิดทางให้ทีมพัฒนาเปลี่ยนแปลงได้อย่างมั่นใจในระยะยาว

แล้วจะเริ่มออกแบบ Testable Architecture ได้อย่างไร?

Testable Architecture ไม่ใช่เรื่องซับซ้อนอย่างที่คิดและไม่จำเป็นต้องรอให้ระบบ “ใหญ่พอ” ก่อนถึงจะคิด มันเริ่มจากพื้นฐานง่าย ๆ อย่างการออกแบบแบบ modular แยกความรับผิดชอบให้แต่ละส่วนทำหน้าที่ของตัวเอง โดยไม่ขึ้นกับส่วนอื่นเกินความจำเป็น

ลองนึกภาพระบบที่แม้จะซับซ้อน แต่ทุกชิ้นส่วนสามารถดึงออกมาทดสอบแยกได้ ไม่ต้องเชื่อมต่อฐานข้อมูล ไม่ต้องรอ API ภายนอก ไม่ต้องเปิด UI ขึ้นมาให้ยุ่งยาก ในเชิงปฏิบัติ โค้ดที่ “testable” ควรที่จะ

• สร้าง object เพื่อทดสอบได้ง่าย
• แยก logic อย่างชัดเจน
•  เชื่อมต่อ dependency ผ่าน interface หรือ abstraction
•  จำลองสถานการณ์ (mock/stub) เพื่อทดสอบได้สะดวก

หากคุณพบว่าต้องใช้เวลามากในการ mock หรือจัดการ dependency ที่ซับซ้อน นั่นอาจเป็นสัญญาณว่าระบบของคุณมีความพึ่งพากันมากเกินไป

การออกแบบ แบบ “Modular” จึงเป็นแนวทางที่ช่วยลดความซับซ้อนระหว่างส่วนต่าง ๆ และนำไปสู่โค้ดที่ refactor ได้ง่าย เปลี่ยนแปลงได้ไว โดยไม่ต้องกลัวว่าอะไรจะพังตาม

หลายคนอาจเข้าใจว่า Test ที่ดีเริ่มจากคนที่เขียน Test เก่ง แต่ความจริงคือ Test ที่ดีเริ่มจากระบบที่ออกแบบมาเพื่อรองรับการทดสอบได้ดีต่างหาก

สุดท้ายแล้ว Testable Architecture ไม่ใช่ buzzword และไม่ใช่เรื่องของ testing tools อย่างเดียว แต่มันคือรากฐานสำคัญของโค้ดที่เข้าใจง่าย, ทดสอบได้ และเปลี่ยนแปลงได้โดยไม่เจ็บตัว

หากคุณกำลังพัฒนาระบบที่ Test ยากจนทีมหลีกเลี่ยงการเขียน Test อาจถึงเวลาแล้วที่ต้องย้อนกลับมาดูว่าเรากำลังสร้างซอฟต์แวร์บนโครงสร้างแบบไหนกันแน่?

เรียนรู้ Mindset เป็น Dev ที่ออกแบบระบบให้ Test ง่าย

พบกับคอร์สออนไลน์แรกในไทย ‘Testable Architecture Design’ ที่จะพาคุณเจาะลึก Mindset และหลักการออกแบบระบบ ให้คุณสร้างโค้ดที่ Test ง่าย เปลี่ยนได้อย่างมั่นใจ พร้อมเติบโตสู่การเป็น Senior Dev ตัวท็อปในวงการ

สิ่งที่คุณจะได้เรียนรู้แบบเน้น ๆ
✅ เข้าใจความต่างของการเขียนเทสต์จากมุม QA vs Dev
✅ รู้จัก Testable Architecture และวิธีออกแบบระบบให้เขียนเทสต์ได้ง่าย
✅ จัดการ Unit/Sub-unit และใช้ Test Pyramid อย่างถูกต้อง
✅ แก้ระบบจริงจากโจทย์จริง พร้อมฝึกคิดแบบ Software Designer
✅ เข้าใจแนวคิด Inversion of Control (IoC) และออกแบบระบบโดยไม่ยึดติดกับ Pattern ใด ๆ

👨🏻‍💻 สอนโดยคุณชาคริต ฤทธาคนี Technical Lead Innovation Studio Southeast Asia ที่ ThoughtWorks ที่จะมาถ่ายทอดทั้งความรู้และประสบการณ์ที่สั่งสมจากการทำงานจริง ให้คุณนำไปปรับใช้ได้ทันที โดยไม่ต้องลองผิดลองถูกเอง

คอร์สนี้เหมาะกับใคร❓
– Junior-Mid Level Developers ที่มีประสบการณ์มาแล้ว และอยากเข้าใจหลักการเบื้องหลัง หลักการออกแบบระบบให้เทสต์ได้
– Senior Developers / Tech Leads ที่มีบทบาทในการวางรากฐาน ออกแบบ Architecture ของระบบที่กำลังพัฒนา เพื่อสร้างโครงสร้างที่แข็งแรงและทำให้ทีมสามารถเขียน Test ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
– Software Architects ที่รับผิดชอบในการออกแบบโครงสร้างระบบในภาพรวม และต้องการแนวคิดที่ช่วยสร้าง Architecture ที่เอื้อต่อการทดสอบได้ง่ายและยืดหยุ่นในระยะยาว
– QA ที่อยากเข้าใจฝั่ง Dev เพื่อทำงานร่วมกันให้ลื่นไหลยิ่งขึ้น

สมัครเรียน / ศึกษารายละเอียดเพิ่มเติม คลิก Testable Architecture Design

---

References

Testable architecture | Cucumber

Testable design ตอนที่ 1 เรื่อง modular | Somkiat.cc